تسمه پروانه یک قطعه حیاتی در سیستم موتور است که به وسیلهٔ انتقال قدرت از موتور به تسمه پروانه، هوای لازم برای احتراق به داخل موتور را فراهم می‌کند.
تسمه پروانه یک قطعهٔ کاربردی از لوازم یدکی خودرو در موتورهای احتراق داخلی خودروها و سایر ماشین‌آلات می باشد. این تسمه عموماً از جنس لاستیکی یا پلیمری است که بر روی چرخ پروانهٔ موتور قرار می‌گیرد. تسمه سرپانتین یا تسمه پروانه برای انتقال قدرت از موتور خودرو به اجزای مختلفی از جمله ژنراتور (دینام)، پمپ‌های آب، پمپ‌های روغن، کمپرسورهای هوا، و پولی‌های موتور استفاده می‌شود.
عملکرد اصلی این تسمه این است که با حرکت موتور، انرژی را از موتور به اجزای مختلف خودرو منتقل می‌کند تا آنها بتوانند به درستی کار کنند. به عنوان مثال، تسمه سرپانتین از طریق پولی‌ها به ژنراتور (دینام) متصل می‌شود تا برق مورد نیاز برای شارژ باتری تولید کند. از طرفی تسمه پروانه به پمپ‌های آب و روغن متصل می شود و آنها را به حرکت در می آورد تا به خنک‌کننده‌های موتور برسند.
عملکرد تسمه پروانه
عملکرد اصلی تسمه پروانه این است که در هنگامی که موتور روشن می‌شود، چرخاندن پروانه را آغاز کند. پروانه به وسیلهٔ تسمه پروانه به چرخاندن میلهٔ موتور (که به دور موتور متصل است) می‌پردازد. این عمل به نوبه‌ی خود منجر به همراهی هوا به داخل موتور می‌شود و موجب ایجاد مخلوط هوا و سوخت مورد نیاز برای احتراق در سیلندرها می‌شود. در ادامه عملکرد این تسمه را به شرح زیر می‌توان توضیح داد:
شروع حرکت: هنگامی که موتور خودرو روشن می‌شود، سیستم تسمه پروانه نیز آغاز به حرکت می‌کند. تسمه پروانه بر روی قسمت پولی پروانه مونتاژ شده است. با فعال شدن موتور، پولی پروانه نیز شروع به چرخش می‌کند.
ایجاد جریان هوا: با چرخش پولی پروانه، پروانه خودرو در حال چرخش قرار می‌گیرد. این چرخش پروانه، جریان هوای محیط را به داخل موتور جلب می‌کند. هوا از طریق شبکه‌هایی که برای این منظور در جلوی خودرو یا داخل کوسنتر پروانه قرار گرفته‌اند، وارد موتور می‌شود.
مخلوط‌سازی: هوا به همراه سوخت (بنزین یا دیزل) به داخل موتور وارد می‌شود و در سیلندرها مخلوط می‌شوند. مخلوط سوخت و هوا، توسط کمپرسورهای موجود در موتور فشرده شده و برای احتراق آماده می‌شوند.
احتراق و تولید انرژی: مخلوط سوخت و هوا در سیلندرها انتشار یافته و به وسیله جرقه‌های ایجاد شده توسط سیستم اشتعال (برای موتورهای بنزینی) یا افشانه‌های دیزل (برای موتورهای دیزل) احتراق صورت می گیرد. این احتراق باعث تولید نیروی مکانیکی می‌شود که برای حرکت خودرو استفاده می‌شود.
علائم خرابی تسمه پروانه
صداهای نامعمول: اگر تسمه پروانه خراب یا فرسوده شود، ممکن است باعث ایجاد صداهای غیرعادی شود که از محل تسمه می‌آید.
لغزش: اگر تسمه پروانه خراب یا لغزنده شود، ممکن است از روی پولی پروانه خارج شود یا لغزش داشته باشد. این مشکل می‌تواند باعث کاهش کارایی و عملکرد موتور شود.
افت فشار: در صورت خرابی تسمه پروانه یا از کار افتادنش، امکان دارد فشار هوای وارد شده به موتور کاهش یابد. در نتیجه باعث کاهش عملکرد و توان موتور و افزایش مصرف سوخت می شود.
آسیب‌ها یا ساییدگی: اگر تسمه پروانه فرسوده یا آسیب دیده باشد، ممکن است بر روی آن علائم ساییدگی، خراش‌ها یا شکستگی‌های قابل رؤیت مشاهده شود.
نوسانات در RPM: تسمه پروانه خراب می‌تواند باعث نوسانات غیرمعمول در دور موتور (RPM) شود. این نوسانات ممکن است با عملکرد نامنظم موتور همراه باشد و نشان دهنده مشکل در تسمه پروانه باشد.
علت خرابی تسمه پروانه چیست؟
فرسایش: یکی از علل اصلی خرابی تسمه پروانه فرسایش طبیعی است. همچنین، استفاده طولانی مدت، تماس مستقیم با آب یا روغن، نور خورشید، و دماهای بالا می‌توانند باعث فرسایش زودتری در تسمه شوند.
لغزش: اگر تنش تسمه پروانه مناسب نباشد یا اگر تسمه به درستی نصب نشده باشد، ممکن است در هنگام عملکرد موتور لغزش رخ دهد. لغزش تسمه می‌تواند به فرسایش سریع‌تر آن منجر شود.
تنش زیاد یا کم: تنش زیاد یا کم در تسمه پروانه می‌تواند به طور مستقیم بر روی عمر مفید تسمه تأثیر بگذارد. تنش زیاد می‌تواند باعث فشار زیاد و ساییدگی شود، در حالی که تنش کم می‌تواند به لغزش و خرابی منجر شود.
شرایط محیطی: عواملی مانند دما، رطوبت، آلودگی، و تماس با مواد شیمیایی می‌توانند به طور مستقیم بر روی عمر مفید تسمه پروانه تأثیر بگذارند و باعث خرابی آن شوند.
نصب نادرست: نصب نادرست یا ناقص تسمه پروانه نیز می‌تواند باعث لغزش، فشار ناهموار، و در نتیجه خرابی زودتری شود.
طول عمر تسمه پروانه
طول عمر تسمه پروانه متاثر از عوامل مختلفی است و نمی‌توان به طور دقیق زمان مشخصی برای طول عمر آن تعیین کرد. این عوامل عبارتند از:
کیفیت تسمه: تسمه پروانه‌های با کیفیت بالاتر معمولاً از مواد با کیفیت بالا ساخته شده و دارای طول عمر بیشتری هستند. از طرف دیگر، تسمه‌های با کیفیت پایین ممکن است زودتر فرسوده شوند و نیاز به تعویض داشته باشند.
شرایط استفاده: شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، گرد و غبار، و تماس با مواد شیمیایی می‌توانند به طور مستقیم بر روی عمر تسمه پروانه تأثیر بگذارند. برای مثال، استفاده در شرایط آب و هوایی سرد یا گرم می‌تواند زمان طولانی‌تری را برای تسمه فراهم کند.
استفاده صحیح: نصب صحیح تسمه پروانه، تنظیمات مناسب تنش تسمه، و استفاده در شرایط عادی و مطابق با راهنمایی‌های تولیدکننده می‌تواند به طول عمر آن کمک کند.
با این حال، به طور معمول، تسمه پروانه‌ها معمولاً برنامه‌ریزی شده برای دوام حدود 60,000 تا 100,000 کیلومتر هستند. با این حال، در برخی موارد، تسمه‌ها ممکن است به دلیل شرایط استفاده، کیفیت ساخت، یا عوامل دیگر زودتر یا دیرتر از این محدوده فرسوده شوند. برای حفظ وضعیت بهتر تسمه پروانه، پیشنهاد می‌شود تنظیمات تنش و نگهداری منظم را رعایت کنید و در صورت لزوم، آن را به زمان مناسب تعویض کنید.
تفاوت تسمه پروانه و تسمه تایم در چیست؟
تسمه پروانه و تسمه تایم دو نوع تسمه مختلف هستند که در سیستم‌های مختلف خودرو استفاده می‌شوند و وظایف متفاوتی دارند. در ادامه تفاوت‌های اصلی بین این دو را مرور می‌کنیم:
وظیفه اصلی:
تسمه پروانه (Serpentine Belt): وظیفه اصلی تسمه پروانه انتقال قدرت از موتور به اجزای مختلف خودرو مانند ژنراتور (دینام)، پمپ آب، پمپ روغن، کمپرسور هوا و… است.
تسمه تایم (Timing Belt): وظیفه اصلی تسمه تایم هماهنگ کردن حرکت سوپاپ‌ها و بالهای موتور با حرکت کرنک شافت (که توسط پیستون‌ها تحریک می‌شود) در موتورهای احتراق داخلی است.
موقعیت در موتور:
معمولاً تسمه پروانه در بالای موتور قرار دارد و بر روی پولی‌های مختلف مونتاژ شده است.
در قسمت زیرین موتور تسمه تایم قرار دارد و بین کرنک شافت و شافت سوپاپ‌ها (که معمولاً در سر شاسی) مونتاژ می‌شود.
ساختار:
اغلب تسمه پروانه از جنس لاستیک یا پلیمری است و معمولاً یک تسمه تکه‌ای است.
اکثرا تسمه تایم ها از جنس لاستیکی یا پلیمری هستند، آن ها طراحی شده‌اند تا به صورت مقاومتر و با دو لایه مستقل باشند که ممکن است با یک یا چندین رویه فولادی تقویت شوند.
نیاز به تعویض:
عمر تسمه پروانه ممکن است بین 60,000 تا 100,000 کیلومتر باشد، ولی شرایط استفاده و نوع تسمه نیز در تعیین مدت طول عمر تسمه اهمیت دارد.
طول عمر تسمه تایم معمولاً بین 80,000 تا 160,000 کیلومتر است، در نظر داشته باشید که بسته به توصیه‌های تولید کننده و شرایط استفاده امکان دارد این زمان متغیر باشد.
در کل، تسمه پروانه برای انتقال قدرت به اجزای مختلف خودرو و تسمه تایم برای هماهنگ کردن حرکت سوپاپ‌ها با حرکت کرنک شافت موتور استفاده می‌شوند، و هرکدام وظایف خاص خود را دارند.
از کار افتادن تسمه پروانه در حین حرکت خودرو
اگر تسمه پروانه در حین حرکت خودرو از کار بیافتد، می‌تواند منجر به اتفاقات جدی و خطرناکی شود. زیرا تسمه پروانه مسئول انتقال قدرت از موتور به اجزای مختلف خودرو است. در نتیجه، اتفاقات زیر ممکن است رخ دهد:
افت فشار هیدرولیک: تسمه پروانه مسئول انتقال قدرت به پمپ‌های هیدرولیک مانند پمپ روغن و پمپ آب است. اگر تسمه پروانه از کار بیافتد، فشار هیدرولیک در سیستم کاهش می‌یابد که می‌تواند به دچاری‌های جدی موتور منجر شود.
گرمای بیش از حد: برخی از اجزای خودرو مانند پمپ آب برای خنک کردن موتور به تسمه پروانه وابسته‌اند. اگر تسمه پروانه از کار بیفتد، پمپ آب کار نمی‌کند و موتور به طور غیرمنظم خنک می‌شود که می‌تواند منجر به گرمای بیش از حد و خرابی موتور شود.
عدم شارژ باتری: تسمه پروانه نیز برای انتقال قدرت به ژنراتور (دینام) بکار می‌رود تا باتری خودرو را شارژ کند. اگر تسمه پروانه از کار بیافتد، ژنراتور کار نخواهد کرد و باتری خالی خواهد شد که موجب ایستادن ناگهانی خودرو می‌شود.
از دست رفتن قدرت فرمان: در بعضی از خودروها، تسمه پروانه برای انتقال قدرت به پمپ فشار هیدرولیک فرمان (پمپ پاور) نیز استفاده می‌شود. اگر تسمه پروانه از کار بیافتد، قدرت فرمان کاهش می‌یابد که می‌تواند به دشواری در کنترل و مانور خودرو منجر شود.
به طور کلی، اگر تسمه پروانه در حین حرکت خودرو از کار بیافتد، ممکن است به مشکلات جدی و حتی خطرات برای ایمنی و عملکرد موتور و دیگر سیستم‌های خودرو منجر شود. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه نشانه‌ای از مشکل در تسمه پروانه، بهتر است خودرو را از حرکت متوقف کرده و تعمیرات لازم را انجام دهید.
- پایان پیام
