یکی از بخش‌های اصلی یک خودرو که هدایت اتومبیل را برعهده دارد، فرمان است که از قطعات مختلفی تشکیل شده است. برای اینکه راننده بتواند مسیر خودرو را کاملا کنترل کند تا از مسیر خارج نشود، اجزای متفاوت سیستم فرمان خودرو در همکاری با یکدیگر مسیر حرکت را مشخص می‌کنند.
به طور کلی سیستم فرمان، مسئولیت انتقال نیروی چرخش فرمان توسط راننده به چرخ‌های جلو را برعهده دارد. یکی از بخش‌های اصلی سیستم فرمان خودرو، جعبه فرمان است که در این بین نقش مهمی در حرکت و جابه جایی اتومبیل ایفا می‌کند. این قطعه مهم به راحتی می‌تواند نیروی گشتاور دست راننده را به چرخ‌ها منتقل کند. در صورتی که این قطعه به دلایل مختلف آسیب ببیند، جابه جایی خودرو با مشکلات عدیده‌ای روبه رو خواهد شد.
وظایف جعبه فرمان خودرو
این قطعه از خودرو بر روی اتاق و شاسی سوار است و هنگام دور زدن فرمان، حرکت دورانی غربیلک را به حرکت خطی تبدیل کرده و از طریق شغال‌دست‌های چپ و راست به سگ دست منتقل می‌کند. به طور کلی جعبه فرمان خودرو ۳ وظیفه اصلی بر روی سیستم فرمان برعهده دارد که شامل موارد زیر است:
- تبدیل حرکات چرخشی و دورانی غربیلک به حرکت خطی
- تغییر صفحه دوران غربیلک به صفحه مکانیکی
- کاهش حرکات دورانی بر اثر افزایش گشتاور تولید شده
انوع جعبه فرمان خودرو
جعبه فرمان‌های به کار گرفته شده در خودروهای مختلف به دو دسته جعبه فرمان با نیروی کمکی و جعبه فرمان مکانیکی تقسیم می‌شوند.
جعبه فرمان با نیروی کمکی
در این دسته از جعبه فرمان خودرو، راننده دیگر دغدغه خشکی و سفتی فرمان را نخواهد داشت و رانندگی راحتی را تجربه خواهد کرد. در جعبه فرمان با نیروی کمکی نیروهای هیدرولیکی به وسیله قطعات به کار گرفته شده در آن باعث خواهد شد تا نیروی گشتاور دست راننده افزایش پیدا کند. این نوع از جعبه دنده‌های از مزایای زیر برخوردار است:
- نیروی دست راننده برای دوران غربیلک کاهش می‌یابد.
- پایداری خودرو افزایش می‌یابد.
- منجر به کاهش لرزش و ارتعاشات فرمان می‌شود.
- در سرعت‌های بالا حساسیت فرمان کمتر می‌شود.
- کنترل فرمان راحت تر انجام می‌شود.
تجهیزات جعبه فرمان با نیروی کمکی
- پمپ هیدرولیکی: خارج از جعبه فرمان و سیلندر قرار دارد و در ارتباط با غربیلک است.
- شیر هیدرولیکی: این قطعه از جعبه فرمان روی شفت ورودی جعبه فرمان و در کنار پوسته یا سیلندر جعبه نصب می‌شود.
- مخزن روغن: این مخزن نزدیک به پمپ روغن قرار دارد.
- لوله‌های رفت و برگشت روغن: این قطعه بین جعبه فرمان و پمپ قرار دارند.
- جک هیدرولیک: محل قرارگیری این جک در مسیر ورود و خروج روغن به جعبه فرمان است.
- تسمه هیدرولیک: رابط پمپ و موتور خودرو را تسمه هیدرولیک برعهده دارد.
جعبه فرمان مکانیکی
به طور کلی جعبه فرمان مکانیکی بر اساس عملکردشان به ۵ نوع تقسیم بندی می‌شوند:
جعبه فرمان حلزونی انگشتی
این نوع از جعبه فرمان ها یکی از ساده ترین جعبه فرمان های تولید شده است که به دلیل معایب مختلف دیگر مورد استفاده هیچ یک خودروسازی قرار ندارد.
- دنده تاج خروسی
جعبه فرمان حلزونی با دنده تاج خروسی نوع پیشرفته جعبه فرمان حلزونی انگشتی است که قطعات وصل شده به میل چرخ‌ها وصل می‌باشد که شبیه تاج خروس و قطعه‌ای است.
- غلتکی
جعبه‌فرمان حلزونی غلتکی عملکردی شبیه نوع حلزونی با دنده تاج خروسی دارد. اما تنها تفاوت این دو جعبه فرمان این است که در نوع حلزونی غلتکی از یک مارپیچ و یک چرخ دنده به شکل غلتک استفاده شده است. این نوع از جعبه فرمان‌ها نیز از رده خارج شده اند و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
جعبه فرمان ساچمه‌ای با دنده تاج خروسی
در این نوع از جعبه فرمان‌های مکانیکی، به شکل مخروط یک چرخ‌دنده تاج خروسی و یک دنده تاج خروسی در کنار هم قرار دارند. این نوع از جعبه فرمان‌ها بیشتر در خودروهایی سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از جمله مزایای این نوع از جعبه دنده‌ها می‌توان به اصطکاک کم در بین قطعات جعبه فرمان، ایمنی بیشتر نسبت به مدل‌های قبلی، استهلاک و حساسیت کمتر و نگهداری راحت‌تر و امکان تجهیز آن به سیستم توان کمکی اشاره کرد. جعبه فرمان ساچمه‌ای با دنده تاج خروسی همچنین به دلیل اصطکاک کمتر قطعات کار را برای راننده آسان‌تر کرده و نیروی کمتری جهت چرخش غربیلک صرف می‌شود.
جعبه فرمان چرخ‌دنده شانه‌ای
یکی از رایج‌ترین جعبه فرمان‌های بسیاری از خودروها جعبه فرمان چرخ‌دنده شانه‌ای است که فضای کمتری در خودرو اشتغال می‌کند. اصلی‌ترین اجزای این نوع جعبه فرمان شامل نیز بست اتصال، پوسته، بازوی فرمان، پیچ و مهره‌های تنظیم لقی، گردگیر، پینیون، یاتاقان پینیون و دنده‌شانه‌ای می‌شود. پینیون و دنده‌شانه‌ای است. از ویژگی‌های متمایز این نوع از جعبه دنده‌ها می‌توان به فضای کم، سبک بودن، ارزانتر بودن و اصطکاک کمتر اشاره کرد.
جعبه فرمان پراید
شرکت سایپا از جعبه فرمان چرخ‌دنده شانه‌ای برای ساخت خودروی پراید مورد استفاده قرار داده است. این خودرو به دلیل اینکه نسبت به خودروهای دیگر سبک‌تر و از حجم کمتری نیز برخوردار است، این نوع از جعبه دنده‌ها مناسب‌تر است. این جعبه دنده‌ها علیرغم اینکه از مزایای مثبتی برخوردار است اما در صورتی که به خوبی استفاده نشود، آسیب دیده و مثل گذشته کارایی خود را نخواهد داشت.
چرا جعبه فرمان پراید خراب می‌شود؟
جعبه فرمان خودروی پراید علیرغم اینکه به عنوان یکی از جعبه فرمان‌های قابل قبول در صنعت خودروسازی است، اما ممکن است به دلایل مختلف آسیب ببیند و برای صاحب خودرو هزینه تراشی کند. در صورتی که جعبه فرمان تنظیم نشده باشند، اجزای اتصال لق شده و فنرهای نصب شده معیوب می‌شوند و در نتیجه صداهای غیر عادی را از زیر کاپوت خودرو به گوش خواهد رسید. البته ممکن است صداها هم در حال سکون شنیده شود و هم در حال حرکت.
لق شدن قرقری و ایجاد اختلاف میان پینیون و دنده شانه‌ای از دیگر عوامل شنیدن صداهای غیر عادی در جعبه فرمان خواهید بود که این نشان از خرابی جعبه فرمان دارد. همچنین در صورتی که بلبرینگ به دلیل استهلاک یا عوامل محیطی آسیب ببنید، در مجموعه جعبه فرمان لقی ایجاد خواهد شد. از دیگر عوامل خرابی جعبه فرمان پراید خوردگی در دنده‌های درگیر شده و تنظیم نادرست پینیون و دنده شانه ای نیز است.
افزایش عمر جعبه فرمان پراید
با توجه به افزایش روز افزون قیمت قطعات خودرو تا جایی که امکان دارد با بکار گیری روشهای مختلف عمر قطعات خودروی خود را زیاد کرده و از استهلاک آنها بکاهیم. برای افزایش سلامتی و طول عمر جعبه فرمان پراید می‌توان ۴ پیشنهاد زیر را به کار گرفت:
- تنظیم باد لاستیک‌ها
- بررسی به موقع لاستیک‌ها و تعویض به موقع لاستیک‌ها با عاج‌های ضعیف
- بالانس بودن چرخ‌ها
- تنظیم و گریسکاری مداوم چرخ‌ها
- پایان پیام
